مقاله زیر بررسی مختصر ولی مفیدی دارد بر روشهای مختلف در تحقیقات اجتماعی...
براي
انجام درست تحقيق بايد دانست يك تحقيق درست كدام است.و براي برانگيختن شوق
جامعه شناختي در خود بايد طرحها تحقيقي ماندگار و برجسته بسياري را
بخوانيد.
دراينجا شما را با چند نمونه از روشهاي عمده كه در تحقيقات اجتماعي مورد استفاده قرار ميگيرند.آشنا مي كنيم.
سه روش عمده درتحقيقات اجتماعي است .كه عبارتند از:
1-تحقيقات پيمايشي
2-تحقيقات آزمايشي
3-تحقيقات ميداني
حال به اختصار و اجمال اين تحقيقات را معرفي ميكنيم.
تحقيقات پيمايشي
توصيفي
است از نگرش و رفتار جمعيتي بر اساس انتخاب نمونه اي تصادفي و معرف از
افراد ان جمعيت و پاسخ آنها به يك رشته سوال.و محققان اجتماعي مي كوشند با
استفاده از اين تحقيقات پيمايشي به تبيين پديده ها پرداخته و صرفا به
توصيف آن بسنده نكنند.كه در چنين مواردي فرضيه هايي براي تبيين ساخته شده
تابا مرتبط گرداندن پاسخ سوالات مختلف به يكديگر به آزمون كشيده شوند.
تحقيقات آزمايشي
كوششي
است براي تبيين نحوه كنش بخش خاصي از واحد اجتماعي كه تحت تاثير تمهيد
آزمايش قرار مي گيرد.اين روش شامل ايجاد وضعيتي است كنترل شده كه در آن
افراد مورد بررسي تحت عنوان گروه آزمايش در معرض محرك آزمايش قرار مي
گيرند.واكنش اين افرادبا دسته اي از افراد ديگر كه گروه كنترل خوانده مي
شوند .مقايسه مي شود.دراين آزمايشها با انتصاب تصادفي افراد گروه آزمايش و
گروه كنترل تاثير احتمالي تفاوت افراد بين دو گروه خنثي مي شود.
تحقيقات ميداني
تلاشي
است براي درك و شناخت نحوه عمل يك واحداجتماعي تام نظير يك گروه يا
سازمان يا اجتماع يا مناسبات دروني آن.محققاني كه از اين روش استفاده مي
كنند با شركت در زندگي با شركت در زندگي اجتماعي روزمره واحداجتماعي تام و
آميزش با مردم آن مي كوشند حضوشان تغييري در محيط ايجاد نكند.سپس با دقت
به مشاهده امور پرداخته؛مشاهدات خويش را يادداشت كرده؛سعي مي كنند تا به
درك آن محيط اجتماعي نائل آيند.
با اين توصيفات مختصر پيداست كه هر يك
از اين روشهاي تحقيق متضمن اقداماتي بس متفاوت بوده ومستلزم مهارتها و
حساسيت هاي مختلفي است.من باب مثال تحقيقات ميداني غالبا براي كندو كاو
بخش هايي ار حيات بشر صورت مي گيرد.چه بسا عرصه مورد مطالعه براي محقق
كاملا بيگانه باشد.مانند هنگامي كه انسان شناسان به مطالعه فرهنگهاي
ناشناخته ميپردازند.يا محيط آشنايي باشد كه محقق در انجا در پي كسب بينش
تازه اي است .مطالعات ميداني معمولا با سوالات باز آغاز مي شوند؛با چشماني
باز و بي قرار كه مشتاقانه به هر سو مي چرخند تا مبادا چيزي از نظر
بيندازند.محقق بايد بس تيز بين باشد .اما مزاحم و مخل نباشد.و با آغوش باز
به شناخت وضعيت هاي نامالوف بشتابد اما دچار گمراهي نشود .
پاره اي از
دانشمندان اجتماعي بر آنند كه تنها شيوه معنا دارمطالعه رفتار انسان
مشاركت در محيط اجتماعي است.مطالعاتي كه بركل يك واحد اجتماعي متمركزند.و
محقق به دنبال درك عمل آن واحد اجتماعي در شرايط عادي است.مطالعات ميداني
مشخصه انسان شناسان است .تحقيقات انسان شناسان ابتدا منحصربه اقوام
ناشناخته و بيگانه بود.سپس همان اصول تحقيق را براي مطالعه گروههاي آشنا و
محيط هاي خويش بكار بردند.و بسياري از جامعه شناسان به كار ميداني روي مي
آورند.كار ميداني مشخصهاولين جامعه شناسان آمريكايي است.كه حيات شهري را
مطالعه مي كردند.و بعدا به منزله شيوه مطالعه موضوعاتي چون ؛محله،گروه هاي
قومي ونيز نهادها(نظير مدرسه) و سازمانها باقي ماند.درمطالعات ميداني نقش
محقق حائز اهميت اساسي است.شرح و توصيف مطالعات ميداني بر حسب محيط مورد
مطالعه وماهييت نقش محقق درآن محيط فرق مي كند.اما در حال محقق براي شناخت
واحد اجتماعي موردنظر به مشاهده عميق و طولاني
و كنش متقابل در آن محيط مي پردازد.و چراغ راه مخقق رشته اي از ملاحظات عام است.
طرحهاي
آزمايش اما كاملا به گونه اي ديگر است.در چنين مطالعاتي محقق با ايجاد
وضعيت(محرك) كاملا سنجيده اي كه باعث واكنش مي گردد در پي شناخت بخش كوچكي
از رفتار و واكنش بر ميآيد قضيه(اگر....آنگاه...)كه نشان مي دهد چگونه
محركي باعث واكنشي مي شود يك فرضيه است.به عبارت ديگر محور آزمايش محدود
بودن آن به آزمون فرضياتي خاص است.دراينجا محقق در مقام آزمايشگر مسئوليت
خطيري بر دوش دارد. ؛وي آزمايش به راه مي اندازد.و مي كوشدآن را تحت كنترل
نگه دارد.تا آنچه مورد آزمون است واقعا همان موضوع مورد تحقيق باشد.
درمطالعات
آزمايشي براي يررسي واكنش افراد يا گروههاي تحت مطالعه(كه غالبا بدانها
آزمايش شوندگان اطلاق مي شود)شرايط كنترل شده دقيقي به وجود مي آورند.و
واكنش اين گروه آزمايش محور اصلي مطالعه آزمايشي است.مطالعات آزمايشي را مي
توان هم در آزمايشگاه انجام داد.وهم درمحيط طبيعي.درآزمايشگاه محققان
قادرند. با دقت بيشتري شرايط آزمايش را به وجود آورند.اما تبديل آزمايشگاه
به صورت آينه تمام نماي اوضاع و احوال واقعي كاري است بس دشوار.احتمالا در
مطالعه آزمايشي در محيط طبيعي نمي توان رخدادهاي جانبي و فرعي را مهار
كرد.اما مزاياي محيط واقعي چه بسا بر دشوارهاي عظيم تمركز صرف بر موضوعات
خاص بچربد.
در تحقيقات پيمايشي نيز چه بسا فرضيات خاصي به آزمون كشيده
شود.اما در اين نوع تحقيقات غالبا اهداف ديگري نيز درميان است.مانند توصيف
و تشريح خصوصيات نمونه انتخاب شده و سنجش وجود و آثار عوامل مختلف؛محقق
پيمايش هم داراي تمهيداتي است :
يك رشته سوالات دقيقا طراحي
شده(پرسشنامه)؛ گروه خاصي از افراد به منظور بررسي آنها و طرحي براي نحوه
بررسي سوالات جهت دستيابي به نتايج مورد نظر.كه در اينجا محقق بايد حين گرد
آوري پاسخها و تركيب آنها از نمونه اي معين . بالاخره تحليل يافته ها
كاملا منظم بي طرف و خشك و رسمي باشد.
پيمايش غالبا با تعيين افرادي كه نماينده و معرف گروه مورد بررسي اند و طرح سوالاتي
كه
بايد از آنها پرسيده شود آغاز ميشود.در ضمن بايد افزود در پيمايش همواره
لازم نيست افراد محور مطالعه باشند .بل گروه يا سازمانها يا حتي كل جامعه
را مي توان محور مطالعه قرار داد.همچنين ازپيمايش مي توان براي آزمودن
تبيين هاي تصديق شده يانظريه ها وساختن نظريه هاي جديد سود جست.
پيمايش
ممكن است عمدتا توصيفي باشد.مانند نظر سنجي از مردم درمورد آراء شان در
انتخابات آينده يا تايين نحوه راي دهي مردم در انتخابات گذشته.اگر از مردم
بپرسند به چه كسي راي خواهند داد به سنجش نگرش مردم پرداخته اند.اگر بعد
از انتخابات بپرسند به چه كسي راي داده اند رفتار ها را سنجيد ه
اند.پيمايش ممكن است سنجش تغيير نگرش نسبت به موضوع معيني باشد.
در روزهاي آينده شما را با روشهاي ديگر آشنا خواهيم كرد.
منبع : فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی
راه های مقابله با اضطراب اجتماعی