آشنایی با رشته علوم اجتماعی

علوم اجتماعی به مجموعه علومی گفته می شود که موضوعات مورد بررسی آنها انسان و فضای پیرامون آن است. تمامی علوم انسانی از قبیل: جامعه شناسی، مردم شناسی، جمعیت شناسی، مددکاری، مشاوره، روان شناسی، اقتصاد، سیاست و ...  و حتی تاریخ و جغرافیا هم جزئی از علوم اجتماعی هستند.

در علوم اجتماعی علاوه بر خود انسان به پیرامون او نیز توجهی خاص می شود. زیرا یک انسان واحد ممکن است با تغییر شرایط مکانی و زمانی تغییر ساختار دهد و کلا به فرد دیگری تبدیل شود. دانشمندان علوم اجتماعی، رفتار گروهی و جمعی انسان ها را مطالعه می کنند. فیلسوفان علوم اجتماعی نیز روش های کاوش و الگوهای تبیین مناسب برای علوم اجتماعی مذکور را مورد مطالعه قرار می دهند.

هدف رشته علوم اجتماعی تربیت متخصصانی است كه نیاز جامعه را در زمینه‌های فوق برآورده سازند. اما چون عنوان علوم اجتماعی دارای مفهوم وسیعی است، رشته علوم اجتماعی به گرایش‌های متفاوتی تقسیم شده است. برهمین اساس علوم‌اجتماعی‌ در ایران به و در سطح کارشناسی به چهار گرایش‌ اصلی تقسیم می شود که عبارت است از: پژوهشگری‌ اجتماعی‌، برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌ ، رفاه‌ و تعاون‌ اجتماعی‌ و مردم‌شناسی‌

از گفته های فوق می توان این نتیجه را گرفت که اهمیت علوم اجتماعی بسیار بسیار زیاد است ؛ و اگر تک تک افراد اجتماع از این علوم یک آگاهی نسبی داشته باشند می توان انتظار داشت که جامعه ای پویا تر داشته باشیم .

 علوم اجتماعی به گروهی از رشته‌های دانشگاهی گفته می‌شود که به مطالعهٔ جنبه‌های انسانی جهان می‌پردازند. تفاوت علوم اجتماعی با علوم انسانی و هنر این است که در علوم اجتماعی بر بکار بستن روش‌های علمی (در معنایی که در علوم پایه به کار می‌رود) تأکید می‌شود که شامل روش‌های کمی و کیفی می باشد.

 1- کارشناسی

گرايش هاي رشته علوم اجتماعي در مقطع کارشناسی

1- پژوهشگری‌اجتماعی‌

2- برنامه‌ریزی ‌اجتماعی

3- رفاه‌ وتعاون‌ اجتماعی‌

 4- مردم ‌شناسی‌

دروس‌ مشترك‌ در گرایش‌های مختلف علوم اجتماعی:

 نظریه‌های‌ جامعه‌شناسی‌، روش‌ تحقیق‌، جامعه‌شناسی‌ در ادبیات‌ فارسی‌، روش‌ تحقیق‌ علمی‌، جامعه‌شناسی‌ جنگ‌ و نیروهای‌ نظامی‌، بررسی‌ مسائل‌ اجتماعی‌ ایران‌، جامعه‌شناسی‌ انقلاب‌ها، مبانی‌ جامعه‌شناسی‌، مبانی‌ جمعیت‌شناسی‌، مبانی‌ روانشناسی‌، ریاضیات‌ پایه‌، مبانی‌ فلسفه‌، مبانی‌ مردم‌شناسی‌، مبانی‌ تاریخ‌ اجتماعی‌ ایران‌، اصول‌ علم‌ سیاست‌، آمار مقدماتی‌، روش‌های‌ مقدماتی‌ تحلیل‌ جمعیت‌، اصول‌ علم‌ اقتصاد، آمار در علوم‌اجتماعی‌، تاریخ‌ تفكر اجتماعی‌ در اسلام‌، روانشناسی‌ اجتماعی‌، زبان خارجه تخصصی‌، انسان‌ از دیدگاه‌ اسلام‌ و سایر مكاتب‌.

 1-1: پژوهشگری‌ اجتماعی

 هدف‌ پژوهشگری‌ اجتماعی‌ ساختن‌ انسان‌ جامعه‌شناس‌ است‌. انسانی‌ که‌ بتواند با مطالعات‌ دقیق‌ نظری‌ و عملی‌ به‌ عنوان‌ یک‌ محقق‌، سطح‌ آگاهی‌های‌ اجتماعی‌ را بالا برده‌ و‌ پاسخگوی‌ نیاز مراکز آموزشی‌، پژوهشی‌ و خدماتی‌ باشد.

 الف- توانایی‌های‌ لازم و قابل توصیه‌ برای دانشجوی پژوهشگری

 دانشجوی‌ این‌ گرایش‌ باید به‌ تحقیق‌های‌ نظری‌ و عملی‌ علاقه‌مند باشد؛ یعنی از یک سو نظریه‌های‌ اجتماعی‌ را مطالعه‌ کرده‌ و آنها را مورد نقد و تحلیل‌ قرار دهد و از سوی‌ دیگر بین‌ مردم‌ جامعه‌ رفته‌ و به‌ تحقیق‌های‌ میدانی‌ علاقه‌مند باشد. دانش‌ و بینش‌ ریاضی‌ در این‌ گرایش‌ بسیار مهم‌ است‌؛ چون‌ دقیق‌ فکر کردن‌ و دقیق‌ اندیشیدن‌ در پژوهشگری‌ اجتماعی‌ اهمیت بسیاری دارد.

 ب- موقعیت‌ شغلی گرایش پژوهشگری‌ در ایران

 در حال‌ حاضر پژوهش‌های‌ اجتماعی‌ رواج‌ و گسترش‌ پیدا کرده‌ است‌ و نه‌ تنها بخش‌های‌ دولتی‌ موظف‌ به‌ انجام‌ تحقیقات‌ اجتماعی‌ هستند بلکه‌ بخش‌های‌ خصوصی‌ نیز به‌ تحقیقات‌ اجتماعی‌ روی‌ آورده‌اند. به‌ همین‌ دلیل‌ به‌ جرأت‌ می‌توان‌ گفت‌ که‌ امروزه‌ یک‌ دانشجوی‌ باسواد این‌ گرایش‌ که‌ دارای‌ مهارت‌ پژوهشی‌ باشد، هرگز مشکل‌ اشتغال‌ نخواهد داشت‌.

 ج- دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ پژوهشگری‌ اجتماعی

 جامعه‌شناسی‌ روستایی‌، جامعه‌شناسی‌ انحرافات‌ اجتماعی‌، جامعه‌شناسی‌ ایلات‌ و عشایر، جامعه‌شناسی‌ خانواده‌ ، جامعه‌شناسی‌ شهری‌، تکنیک‌های‌ خاص‌ تحقیق‌، جامعه‌شناسی‌ ارتباط‌ جمعی‌، جامعه‌شناسی‌ صنعتی‌، کاربرد کامپیوتر، جامعه‌شناسی‌ سازمان‌ها، جامعه‌شناسی‌ توسعه‌، کاربرد جمعیت‌شناسی‌.

  2-1: برنامه‌ریزی‌ اجتماعی

 گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌ عمدتاً پیرامون‌ مسائل‌ اجتماعی‌ و برنامه‌ریزی‌ در خصوص‌ اجتماع‌ و انسان‌ است‌.

 الف- توانایی‌های‌ لازم و قابل توصیه  برای  دانشجوی برنامه ریزی

 گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌ با آمار و تحقیقات‌ میدانی‌ ارتباط‌ تنگاتنگی‌ دارد به‌ همین‌ دلیل‌ دانشجوی‌ این‌ گرایش‌ باید از سلامت‌ جسمانی‌ برخوردار باشد تا بتواند در انجام‌ تحقیقات‌ میدانی‌ موفق‌ گردد.

 ب- موقعیت‌ شغلی گرایش برنامه ریزی‌ در ایران

 دانشجویان‌ این‌ گرایش‌ دیدگاه‌های‌ خوبی‌ در زمینه‌ مسائل‌ شهری‌ و روستایی‌، حمل‌ و نقل‌، برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌ ـ اقتصادی‌ با بعد اجتماعی‌ پیدا می‌کنند و می‌توانند در سه‌ بخش‌ دولتی‌، عمومی‌ و خصوصی‌ فعالیت‌ نمایند.

ج- دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌

 اصول‌ توسعه‌ و عمران‌، تئوری‌های‌ برنامه‌ریزی‌، برنامه‌ریزی‌ شهری‌، تئوری‌های‌ برنامه‌ریزی‌ منطقه‌ای‌، برنامه‌ریزی‌ روستائی‌، تکنیک‌های‌ مقدماتی‌ برنامه‌ریزی‌، برنامه‌ریزی‌ منطقه‌ای‌ در ایران‌، ارزشیابی‌ طرح‌ها و برنامه‌ها، عوامل‌ سازمان‌دهی‌ مکان‌، برنامه‌ریزی‌ حمل‌ و نقل‌، برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌،اصول‌ علم‌ جغرافیا و نقشه‌خوانی‌.

 3-1: تعاون‌ و رفاه‌ اجتماعی

 محتوای‌ دروس‌ این‌ گرایش‌ را اقتصاد، جامعه‌شناسی‌، مردم‌شناسی‌، امور مالی‌، حسابداری‌، مدیریت‌ و تعاون‌ و کارکرد تعاون‌ تشکیل‌ می‌دهد و هدف‌ آن‌ تربیت‌ کارشناسانی‌ است‌ که‌ بتوانند به‌ یاری‌ تشکل‌های‌ انسانی‌ عامل‌ توزیع‌ عادلانه‌ ثروت‌ و قدرت‌ در جامعه‌ گردند. در گرایش‌ تعاون‌ و رفاه‌ اجتماعی‌ هرآنچه‌ مربوط‌ به‌ تعاونی‌ باشد مورد بحث‌ و بررسی‌ قرار می‌گیرد که‌ از آن‌ جمله‌ می‌توان‌ به‌ انواع‌ تعاونی‌ها، چگونگی‌ تأسیس‌ و مدیریت‌ آنها و فوایدی‌ که‌ تعاونی‌ها برای‌ جامعه‌ دارند، اشاره‌ کرد.

گرایش‌ تعاون‌ و رفاه‌ اجتماعی‌ به‌ عنوان‌ یک‌ میان‌ رشته‌ از واحدهای‌ گوناگون‌ درسی‌ استفاده‌ می‌کند که‌ می‌توان‌ این‌ دروس‌ متنوع‌ را در دو درس‌ پایه‌ و اصلی‌ اقتصاد و جامعه‌شناسی‌ خلاصه‌ کرد در نتیجه‌ دانشجویی‌ که‌ پایه‌ ریاضی‌ قوی‌ داشته‌ باشد، می‌تواند در تعدادی‌ از دروس‌ مهم‌ این‌ رشته‌ مثل‌ امور مالی‌، اقتصاد و حسابداری‌ موفق‌ گردد و اگر به‌ علوم‌ اجتماعی‌ علاقه‌مند باشد می‌تواند در دروسی‌ مثل‌ جامعه‌شناسی‌ یا مردم‌شناسی‌ توفیق‌ یابد. علاوه‌ بر آمادگی‌ در دروس‌ فوق‌ دانشجوی‌ این‌ رشته‌ باید به‌ تعاون‌ علاقه‌مند بوده‌ و روحیه‌ همکاری‌ و همیاری‌ با دیگران‌ را داشته‌ باشد. چون‌ در این‌ رشته‌ دانشجو باید بتواند ارتباطی‌ نزدیک‌ با دیگران‌ ایجاد کند.

 الف- موقعیت‌ شغلی گرایش تعاون و رفاه‌ در ایران‌

 فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش‌ می‌توانند در شاخه‌ها و واحدهای‌ مختلف‌ وزارتخانه‌ تعاون‌ کار کنند. همچنین‌ می‌توانند در تعاونی‌های‌ شرکت‌ها و وزارتخانه‌های‌ مختلف‌ اعم‌ از تعاونی‌های‌ تولیدی‌، مصرف‌ و مسکن‌ به‌ عنوان‌ مدیر و برنامه‌ریز مشغول‌ به‌ کار شوند. با این‌ که‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش‌ می‌توانند در بسیاری‌ از وزارتخانه‌ها و شرکت‌های‌ خصوصی‌ و دولتی‌ مفید باشند اما متأسفانه‌ بازار کار این‌ گرایش‌ محدود است چون‌ در جامعه‌ ما به‌ مدیریت‌ علمی‌ تعاونی‌ها اهمیت‌ نداده‌ و در کل‌ تعاونی‌ها حضوری‌ فعال‌ در جامعه‌ ندارند.

 ب- دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ تعاون‌ و رفاه‌ اجتماعی‌

 اصول‌ و اندیشه‌های‌ تعاونی‌، سیر تحول‌ تعاونی‌ در ایران‌ و جهان‌، اصول‌ آموزش‌ و ترویج‌ تعاونی‌، انواع‌ و کارکرد تعاونی‌ها، سازماندهی‌ و مدیریت‌ در تعاونی‌ها، زمینه‌ها و شیوه‌های‌ همیاری‌ در جوامع‌ شهری‌ و روستائی‌، اقتصاد خرد و کلان‌، حقوق‌ تجارت‌، حقوق‌ تعاون‌ (تهیه‌ اساسنامه‌ و آئین‌نامه‌)، اصول‌ حسابداری‌، امور مالی‌ تعاونی‌ها، سمینار مسائل‌ تعاونی‌، تأمین‌ و رفاه‌ اجتماعی‌، کارورزی‌.

 4-1: مردم‌ شناسی

 کار اصلی‌ یک‌ مردم‌شناس‌ مطالعه‌ فرهنگ‌ جوامع‌ مختلف‌، در مکان‌ها و زمان‌های‌ متفاوت‌، از قدیمی‌ترین‌ ایام‌ تا امروز است‌ و در این‌ میان‌ توجه‌ ویژه‌ای‌ به‌ سیر تحول‌ فرهنگ‌، علل‌ تغییرات‌ فرهنگی‌ و کاربرد فرهنگ‌ در جوامع‌ مختلف‌ دارد. به‌ همین‌ دلیل‌ علوم‌ اجتماعی‌ بدون‌ مردم‌شناسی‌ یا انسان‌شناسی‌ فرهنگی‌ با مشکلات‌ بسیاری‌ روبرو خواهد شد چرا که‌ فرهنگ‌ در ساختارهای‌ اجتماعی‌ نقش‌ بسیار مهم‌ و تعیین‌ کننده‌ای‌ دارد؛ یعنی‌ لازمه‌ اصلی‌ مطالعات‌ اجتماعی‌، مطالعه‌ فرهنگی‌ است‌ و در حوزه‌ مطالعات‌ فرهنگی‌ نیز، مردم‌شناسان‌ نقش‌ بسیار مهمی‌ دارند.

 الف- توانایی‌های‌ لازم و قابل توصیه برای دانشجوی مردم شناسی

 کنجکاوی‌، صبر و علاقه‌ به‌ کارهای‌ میدانی‌ برای‌ دانشجوی‌ این‌ رشته‌ ضروری‌ است‌. دانشجوی‌ مردم‌شناسی‌ باید به‌ مردم‌ و مسائل‌ جامعه‌اش‌ علاقه‌مند بوده‌ و روابط‌ اجتماعی‌ خوبی‌ داشته‌ باشد تا بتواند با گروه‌های‌ مختلف‌ جامعه‌ ارتباط‌ نزدیکی‌ برقرار کرده‌ و از فرهنگ‌ و هنجارهای‌ آنها مطلع‌ شود.

 ب- موقعیت‌ شغلی گرایش مردم شناسی‌ در ایران

 مردم‌ شناسی‌ زیربنای‌ بسیاری‌ از فعالیت‌های‌ اجتماعی‌ است‌ و این‌ به‌ معنای‌ آن‌ است‌ که‌ بازار کار متنوعی‌ برای‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش‌ وجود دارد و اکثر وزارتخانه‌ها به‌ فارغ‌التحصیلان‌ آن‌ نیازمندند. زیرا باید بخش‌ تحقیقات‌ مردم‌شناسی‌ بسیار گسترده‌ای‌ داشته‌ باشند. همچنین‌ فارغ‌التحصیل‌ این‌ رشته‌ می‌تواند به‌ مطالعه‌ و تحقیق‌ آزاد روی‌ آورده‌ و نتیجه‌ تحقیقات‌ خویش‌ را به‌ صورت‌ کتاب‌ منتشر سازد. چون‌ امروزه‌ کتبی‌ که‌ در زمینه‌ مردم‌شناسی‌ چاپ‌ می‌شود، بازار بسیار خوبی‌ دارد.

 ج- دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ مردم‌شناسی

 جامعه‌شناسی‌ قشرها و نابرابری‌ها، جامعه‌شناسی‌ ایلات‌ و عشایر، مردم‌ شناسی‌ فرهنگی‌، محیط‌شناسی‌ انسانی‌، جغرافیای‌ انسانی‌ ایران‌، تنظیم‌ خانواده‌ و جمعیت‌، مبانی‌ تعاون‌ ، زمینه‌ها و شیوه‌های‌ همیاری‌ در شهر و روستا، فرهنگ‌ و توسعه‌، مردم‌ نگاری‌، مردم‌شناسی‌ ماقبل‌ تاریخ‌ و جوامع‌ ابتدایی‌، باستان‌شناسی‌ از دیدگاه‌ انسان‌شناسی‌، موزه‌داری‌ و تکنیک‌ ضبط‌ اسناد، مردم‌ شناسی‌ روستا، ایل‌شناسی‌، نظام‌های‌ خویشاوندی‌، مردم‌شناسی‌ اعتقادات‌ دینی‌، مردم‌شناسی‌ هنر، نماد و نشانه‌شناسی‌، انسان‌شناسی‌ و فرهنگ‌ منطقه‌ای‌ (آفریقا و ...)، مردم‌شناسی‌ شهری‌، نظریه‌های‌ مردم‌شناسی.‌ (به نقل از خبرگزاری دانشجو، به آدرس http://snn.ir)

 2- کارشناسی ارشد

 گرايش هاي رشته علوم اجتماعي در مقطع کارشناسی ارشد

مردم شناسي

جمعيت شناسي

جامعه شناسي

فلسفه علوم اجتماعي

شيعه شناسي

توسعه روستايي

برنامه ريزي رفاه اجتماعي

جامعه شناسي انقلاب اسلامي

مطالعات فرهنگي

مطالعات جوانان

برنامه ريزي توسعه منطقه اي

برنامه ريزي گردشگری (توريسم)

دانش اجتماعي مسلمين

مطالعات زنان

3- دکتری

گرايش هاي رشته علوم اجتماعي در مقطع دکتری

مجموعه علوم اجتماعی از جمله رشته های کنکور دکتری سراسری است که دارای گرایش های زیر می باشد:

-  جامعه شناسی گروه های اجتماعی

-  رفاه اجتماعی

-  جامعه شناسی اقتصادی و توسعه

- جامعه شناسی فرهنگی

- جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران

- جامعه شناسی سیاسی

-  سیاست گذاری فرهنگی